ELPIDA Course - Ελληνικά

Photo: G.H Lunde

Φωτογραφία: G.H Lunde

Η UNESCO υποστηρίζει την σημασία της ολοκληρωμένης σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης για την προώθηση της υγείας και της ευημερίας, τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ισότητα των φύλων καθώς και την ενδυνάμωση των παιδιών και των νέων ώστε να ζουν με  υγεία και ασφάλεια και να έχουν παραγωγική ζωή. Το 2018, η UNESCO δημοσίευσε την ενημερωμένη Διεθνή Τεχνική Οδηγία για την Σεξουαλική εκπαίδευση (International Technical Guidance on Sexuality Education). Πρόκειται για ένα εγχειρίδιο, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να βοηθά τους διαμορφωτές της πολιτικής εκπαίδευσης σε όλες τις χώρες να σχεδιάζουν κατάλληλα  προγράμματα σπουδών για παιδιά και νέους  από 5 έως 18 ετών (17).

Πριν από την έκδοση του εγχειριδίου της UNESCO, το «Ομοσπονδιακό Κέντρο Εκπαίδευσης για την Υγεία » και το «Ευρωπαϊκό Δίκτυο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Οικογενειακού Προγραμματισμού  (IPPF EN)»  διεξήγαγαν το 2016 - 2017 μια εκτεταμένη έρευνα σχετικά με την εξέλιξη και την κατάσταση της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης  με θέμα " Σεξουαλικά δικαιώματα:  Διακήρυξη Διεθνούς Ομοσπονδίας Οικογενειακού Προγραμματισμού" . Η έρευνα κάλυψε 25 επιλεγμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας της ΠΟΥ. Αυτή η νέα έρευνα καλύπτει ένα μεγάλο κενό γνώσεων σχετικά με τις διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με το καθεστώς της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης(18).

Τα άτομα με αναπηρία χρειάζονται υπηρεσίες και προβλέψεις  ανάλογα με τις ατομικές του ιδιαιτερότητες και επιθυμίες. Χρειάζονται υποστήριξη  καθ 'όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, η οποία να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες τους. Η ανάγκη πληροφόρησης είναι πολύ σημαντική, επειδή πολλά άτομα με αναπηρίες δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες να μάθουν από τους συνομήλικους τους και από άλλες «φυσικές πηγές» για τη δική τους σεξουαλικότητα και των άλλων.

Οι χώρες έχουν διαφορετικές κρατικές πολιτικές, όσον αφορά τις προσφερόμενες υπηρεσίες στα άτομα με αναπηρία. Ωστόσο η πρόσβαση στις βασικές υπηρεσίες εκπαίδευσης αποτελεί ένα εγγυημένο νόμιμο δικαίωμα σε πολλές χώρες.  

Παραδείγματα χωρών που έχουν αναπτύξει πρωτοποριακά πρόγραμμα δράσης για την προώθηση της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας , τα οποία περιλαμβάνουν και τα άτομα με ΝΑ, είναι η Φινλανδία και η Νορβηγία. (14, 19).

Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί είναι υπεύθυνοι να διασφαλίζουν ότι τα παιδιά και οι νέοι με ΝΑ μαθαίνουν για τη σεξουαλικότητα. Η εκπαίδευση αυτή καλύπτει ένα ευρύ πεδίο και αλλάζει  καθώς το παιδί αναπτύσσεται σε έφηβο και αργότερα σε νεαρό ενήλικα. Σε ηλικία τριών ετών, ένα παιδί χρειάζεται διαφορετικές πληροφορίες και υποστήριξη σε σύγκριση με αυτό που χρειάζεται 10 χρόνια αργότερα. Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση επηρεάζει την ανάπτυξη της σεξουαλικής συμπεριφοράς και  βοηθά έτσι το άτομο να αναπτύξει μια αυτοκαθοριζόμενη σεξουαλικότητα (15: 33).

Γνώσεις σχετικά με τη σεξουαλικότητα που πρέπει να έχουν οι νέοι και οι ενήλικες:

• Να έχουν συγκεκριμένες και βασικές γνώσεις σχετικά με το φύλο (για παράδειγμα να γνωρίζουν για τα μέρη του σώματος, τις σεξουαλικές σχέσεις, τις σεξουαλικές πράξεις κ.λπ.)

• Να γνωρίζουν τις συνέπειες των σεξουαλικών πράξεων, συμπεριλαμβανομένων των σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων, της εγκυμοσύνης, της αποστείρωσης κλπ.

• Να κατανοούν ποιές είναι οι κοινωνικά αποδεκτές σεξουαλικές συμπεριφορές σε διαφορετικά πλαίσια.

• Να κατανοούν ότι η σεξουαλική δραστηριότητα γίνεται ως αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής  και βούλησης.

• Να μπορούν να αναγνωρίζουν πιθανές καταστάσεις  παρενόχλησης και κακοποίησης.

• Να μπορούν να αυτοκαθορίζουν τη συμπεριφορά τους σε κοινωνικές και προσωπικές καταστάσεις και να μπορούν να αρνηθούν οποιαδήποτε ανεπιθύμητη επαφή  (11).

Οι χώρες χρειάζονται στοχοθετημένα προγράμματα σεξουαλικής υγείας, προσαρμοσμένα για την εκπαίδευση  ατόμων με ΝΑ σε κάθε ηλικία, στα σχολεία και στους χώρους εργασίας. Μεταξύ άλλων, το «Βιβλίο των Χωρών» ("The Country paper") παρέχει μια σειρά πληροφοριών που αφορούν κοινές εξελίξεις αλλά  και διαφορές στην Ευρώπη σχετικά με τη σεξουαλική εκπαίδευση.(20).

 

Οι νέοι σε διάφορες χώρες έχουν εκφράσει τις απόψεις τους σχετικά με το τι είναι σημαντικό για αυτούς αναφορικά με την σεξουαλική εκπαίδευση. Ένα παράδειγμα είναι η «Νορβηγική Ένωση νέων με αναπηρία», η οποία συνέβαλε σε μια έκθεση που εξετάζει τι χρειάζονται για τη σεξουαλική υγεία οι νέοι με αναπηρίες και χρόνιες παθήσεις. Η έκθεση αυτή εξετάζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι υγειονομικές υπηρεσίες  συναντούν  και διαχειρίζονται  τους νέους που χρειάζονται υποστήριξη σε θέματα σεξουαλικής υγείας.  Το 2018, η Νορβηγική Ένωση νέων με αναπηρίες κοινοποίησε μια σειρά  μαθημάτων εξ' αποστάσεως  (e-learning courses) τα οποία  χρηματοδοτήθηκαν  από τη Νορβηγική κυβέρνηση. Δείτε την παρακάτω ιστοσελίδα για περισσότερες πληροφορίες (κυρίως στα νορβηγικά):    https://ungefunksjonshemmede.no/politikk/seksualitet/             και https://ungefunksjonshemmede.no/arrangementer/seminar-om-e-laeringsverktoyet-sex-som-funker /.

Στην Ελλάδα οι πηγές και οι πληροφορίες που υπάρχουν επάνω στο θέμα της σεξουαλικής αγωγής για άτομα με αναπηρίες είναι πιο περιορισμένες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η ερευνητική εργασία με θέμα  "ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΝΟΗΤΙΚΗ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ ΚΑΙ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ" που εκπονήθηκε από τον κ. Απτσελή Νικόλαο του Παιδαγωγικού τμήματος Ειδικής Aγωγής του πανεπιστημίου Θεσσαλίας. (21) http://ir.lib.uth.gr/bitstream/handle/11615/41206/10536.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Πληροφορίες σχετικά με την οπτική των γονέων των ατόμων με νοητικές αναπηρίες επάνω στο θέμα μπορούμε να βρούμε στην διπλωματική εργασία με θέμα "Σεξουαλικότητα και Σεξουαλική Εκπαίδευση ατόμων με Αυτισμό και Νοητική Υστέρηση: Μία πιλοτική έρευνα σε γονείς" της Μπαρπούδη Ευαγγελίας από το Παν/μιο Μακεδονίας και το Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής. (22) https://www.noesi.gr/sites/default/files/books/BarmpoudiEuangeliaMsc2012.pdf

Περεταίρω ενδεικτικές πηγές με πληροφορίες σε θέματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι οι παρακάτω:

 Τα «Πρότυπα για την Σεξουαλική Εκπαίδευση στην Ευρώπη» (‘Standards for Sexuality Education in Europe’), (15), τα οποία προτίθενται να συμβάλουν στην καθιέρωση μιας ολιστικής εκπαίδευσης στην  σεξουαλικότητα.  Η ολιστική εκπαίδευση στη σεξουαλικότητα δίνει στα παιδιά και τους νέους αμερόληπτες, επιστημονικά τεκμηριωμένες  πληροφορίες για όλες τις πτυχές της σεξουαλικότητας και ταυτόχρονα τους βοηθά να αναπτύξουν τις δεξιότητες για να ενεργήσουν με βάση αυτές τις πληροφορίες. Έτσι, συμβάλλει στην ανάπτυξη υπεύθυνων, ανοιχτόμυαλων συμπεριφορών και στην οικοδόμηση δίκαιων κοινωνιών (σ.5). Ο πίνακας σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης (σελ. 38-50) σε αυτό το έγγραφο δομείται σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες και περιλαμβάνει οκτώ κύριες θεματικές κατηγορίες. Οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί μπορούν να επιλέξουν θέματα που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ομάδα στην οποία στοχεύουν να απευθυνθούν. Μπορείτε να κατεβάσετε  τα πρότυπα αυτά σε διάφορες γλώσσες εδώ:                                                    https: //www.bzga-whocc.de/en/publications/standards-in-sexuality-education           Δυστυχώς αν και τα πρότυπα αυτά υπάρχουν σε 13 διαφορετικές Ευρωπαϊκές γλώσσες, δεν είναι διαθέσιμα στα ελληνικά. Μπορείτε να τα βρείτε στα Αγγλικά εδώ:   

    https://www.bzga-whocc.de/fileadmin/user_upload/WHO_BZgA_Standards_English.pdf

 Το εγχειρίδιο  «Σεξουαλική εκπαίδευση παιδιών και εφήβων με αναπτυξιακές αναπηρίες», (‘Sexual education for children and adolescents with developmental disabilities’), ( 22), είναι ένα εγχειρίδιο οδηγιών που συνοδεύεται από μια λίστα σχετικών πηγών, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να βοηθήσει γονείς και επαγγελματίες οι οποίοι επιθυμούν να υποστηρίξουν ανθρώπους με ΝΑ να εξερευνήσουν τον  εαυτό και τη σεξουαλικότητάς τους. Χρησιμοποιώντας αυτούς τους πόρους, τόσο ο γονέας / επαγγελματίας  όσο και κάποιο μέλος της οικογένειας μπορούν να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και να προετοιμάσουν το άτομο με ΝΑ το οποίο ενηλικιώνεται να συμμετέχει,  όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητα και με ασφάλεια, στην κοινότητα:  http://ceacw.org/docs/parentworkbook.pdf[vk1] 

 

Το εγχειρίδιο «Κατάλληλες  σεξουαλικές  συμπεριφορές ανά ηλικία για παιδιά και νέους» (Age appropriate sexual behaviour in children and young people’) (23), απευθύνεται σε οικογένειες, φίλους, δασκάλους και  άλλους επαγγελματίες και περιέχει μαθησιακό υλικό που  παρουσιάζει σεξουαλικές συμπεριφορές που θεωρούνται αναμενόμενες  ανά ηλικία και άλλες οι οποίες φαίνονται να είναι προβληματικές. Σκοπός του βιβλίου είναι α) να καταλάβουμε ποιες σεξουαλικές  συμπεριφορές  είναι ηλικιακά αναμενόμενες, ποιές είναι ανησυχητικές  και ποιες είναι ιδιαίτερα προβληματικές, β) να κατανοήσουμε πότε πρέπει να ανησυχούμε  για τη σεξουαλική  συμπεριφορά ενός παιδιού ή ενός νεαρού ατόμου γ) να κατανοήσουμε σε ποιες περιπτώσεως επιβάλλεται να αναζητήσουμε περεταίρω υποστήριξη από εξειδικευμένους επαγγελματίες και σε ποιούς πρέπει να απευθυνθούμε. https://www.secasa.com.au/assets/Documents/Age-appropriate-behaviours-book.pdf Δείτε επίσης εδώ: https://www.secasa.com.au/assets/Documents/Age-appropriate-behaviours-1.pdf

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:

·         Μελέτη περίπτωσης: Άνδρας και γυναίκα που γνωρίζονται μέσω διαδικτύου. Το δικαίωμα στην σεξουαλική εκπαίδευση.  https://www.youtube.com/watch?time_continue=10&v=f_rWw-q8j50 (Βίντεο στα Νορβηγικά με αγγλικούς υπότιτλους)

·         Δείτε αυτήν την αναφορά  (18): https://www.bzga-whocc.de/fileadmin/user_upload/Dokumente/BZgA_IPPFEN_ComprehensiveStudyReport_Online.pdf και βρείτε πληροφορίες για το τι συμβαίνει στη χώρα σας στο θέμα της σεξουαλικής εκπαίδευσης.

·         Πώς θα σχεδιάζατε έναν διάλογο με τον δάσκαλο/υποστηρικτή του παιδιού σας για την σημασία της σεξουαλικής εκπαίδευσης ;